Sindh History (1st December)

SINDH IN HISTORY TODAY (1st December)

Research by Dr Dur Muhammad pathan 

BIRTHS: 1st December

Ghulam Qadir Soomro (Scholar/birth  1st December 1916),

 Kazi Hafiz (Adilpur/ Poet/1938)

,Govardhan Sharma “Ghayal”( Mehar > Poono/Poet/ birth  1st December 1940)

 , Karam Talpur (Talpur Wada/Poet/ birth  1st December 1940)

, Amir Bukhari ( Bukhara Berri Ghotki/Poet & Journalist/ birth  1st December 1941),

 Punhal Pnjoderai (Punjodero/Writer/ birth  1st December 1945)

, Shams Bhayo (Dahar/Poet/ birth  1st December 1945),

 Dr.Allahrakhio Butt ( Sirai Butt/ Scholar/ birth  1st December 1946)

,Faqir Muhammad Abbasi (Sobhodero/Journalist/ birth  1st December 1948),

Dr.Abdul rasool Qadri (Bakhsho Magsi/ birth  1st December 1949),

Dr. Qadir Magsi (Poltician/ birth  1st December 1949),

 Shahpasand “Fayaz” (Poet/ birth  1st December 1952),

Shewak “Norat” (Ahmadabad/Poet/ birth  1st December 1952),

 Fayaz Baloch (Misri Chandio/writer/ birth  1st December 1952),

 Haji Khan Malah “Miskeen” (Razi Jatoi/Poet/ birth  1st December 1953),

 Deedar Mithani (Larkano/Writer/ birth  1st December 1956),

 Hafz Nathanshai (Writer/ birth  1st December 1956),

 Mumtaz Ali Shar (Thari Mirwah/Writer/ birth  1st December 1958),

 Aslam Laghari (Hussain Abad/ birth  1st December 1959)

,Shahab Abbasi (Khairpur Nathan Shah/Writer/ birth  1st December 1959),

 Waheed Mohsin (Rustam/Poet/ birth  1st December 1968),

 Aashiq Samo (Khanpur/Poet/ birth  1st December 1968),

 Deedar Soomro (Shahdadkot/Journalist/ birth  1st December 1969),

 Fayaz Bihan (Murad Bihan/Social worker/ birth  1st December 1971),

Muhammad Salim Siyal (Baho Khoso/Journalist/ birth  1st December 1974),

 Barkat Pahi (Khan Goth/Writer/ birth  1st December 1974),

 Zahid Rajpar (Muhammad Chhutal Rajpar/Journalist/ birth  1st December 1975),

 Ghulam Mustafa Magsi (Dadu/Writer/ birth  1st December 1976),

Waheed Agro (Sultan Agro/Writer/ birth  1st December 1981),

DEATHS: 1st December

Hamat Ali Shah (Rohri/Poet/ death 1st  December 1904),

 Mangharam Malkani (Hyderabad > Mombai/Scholar & Actor/ death 1st  December 1980),

EVENTS: 1st December

Part 1

1838 : Colonel Pottenger feels that his staff and other attached people are not safe in Sindh and might face insult and personal danger at Hyderabad. He requests Bombay Govt. for subsidiary force to Sindh without any delay. Thinks that Shah Shuja's presence in Sindh would be advantageous for them. He seeks permission to sale bullion at Hyderabad to get coin to meet expenses.

1847: Charles Napier is given farewell salute. He remained the Governor of Sindh for four years and with his departure Sindh lost its provincial status and became part of Bombay Presidency.

1938: Sindh Hari Committee adopts its Constitution.

Part 2

1947: In a Jirga presided by the Governor of NWFP at Miranshah, tribal leaders of Mahsood and Ahmadzai Vaziri assure their loyalty with Pakistan. Now a day Mahsood tribe is heading Taliban .

1948: Khowaja Shahabuddin Minister for Muhajir affairs presides over meeting to chalk out policy and program for providing jobs and shelter to Indian Muslim migrants.

1949: The International Islamic Economic Conference held at Karachi decides to establish Federation of Islamic Chamber of Commerce.

1950: Dr.Ishtiaq Qureshi, minister for Muhajir affairs asks for donation to Anjuman Punjabi Sodagran , so as to provide shelter to 33,000 Muhajreen living on foot paths of Karachi.

Mangharam Malkani

IN THE MEMORY OF MY FRIEND MANGHARAM MALKANI
ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ
مُنهنجو دوست منگهارا ملڪاڻي ۽ ساڻس ٿيل خط و ڪتابت

موت جا بي رحم هٿ، جڏهن ڪنهن جانيءَ جي جدائيءَ جو باعث بڻيا آهن ، تڏهن چاهيندڙن جو من به نپوڙيو محسوس ٿيندو آهي . پروفيسر منگهارام ملڪاڻي جي موت جو ٻڌي هڪ نه پر هزارين ماڻهن کي ڏک رسيو هوندو . سنڌ ۽ هند جي هي ادبي شخصيت پرلوڪ پتار جڻ کان پوءِ به اسان جي ادبي دنيا ۾ عزت ۽ احترام سان ياد ڪئي ويندي . هيءَ فاني جهان ته سڀني کي ئي ڇڏڻو آهي ، پر پوءِ به ڪيترا ماڻهو موت کي مات ڏئي ڇڏيندا آهن . منگها رام ملڪاڻيءَ لڳ ڀڳ مني صدي سنڌي ٻولي ۽ علم ادب جا گهڙ اڀريا آهن . سرڳواسيءَ ادبي چمن جي جا آبياري ڪئي آهي ، اها ڪڏهن به نظر انداز ڪري نه ٿي سگهجي . هن جا لڳايل ادبي گل ۽ ٻوٽا اڻ ڄاتي مدي تائين علم ادب جي دنيا کي هڳاءُ بخشيندا رهندا . گذريل پنج سال ڄڻ ڪالهوڪي ڳالهه لڳن ٿا .
مون کي ياد ٿو پئي ته ڊاڪٽري جي مقالي کي مڪمل ۽ جامع بنائڻ لاءِ سنڌ کانسواءِ هند جي عالمن ، اديبن ۽ دانشورن سان رابطو قائم ڪيو هيم . هڪ مفصل سوالنامو ٺاهي پنهنجي دوست جسونت ڪمار ۽ ڀيڻ پوپٽي هيراننداڻي ڏانهن موڪليو هيم . هن منهنجي سوالنامي کي سائيڪلو اسٽائيل ڪري سموري ڀارت جي سنڌي بزرگ عالمن ۽ اديبن ڏي ڏياري موڪليو هو .
سرڳواسي منگهارام ملڪاڻيءَ انهيءَ سوالنامي جي موٽ ۾ مون سان لکپڙھ ڪئي هئي . اها لکپڙھ مون “پر ڏيهي عالمن جا خط ” جي سري مان هفتيوار “آزاد” ۾ شايع ڪرائي هئي .
منگهارام ملڪاڻيءَ کي جيتوڻيڪ مون ڪڏهن ڏٺو به ڪونه . پر پوءِ به جڏهن خط پٽ لکندو هو ، تڏهن اهو تاثر ملندو هوم ته اسان ڄڻ هڪ پورو جڳ گڏجي گذاريو آهي .
ڪاليج ۾ استاد هئڻ واري نسبت مان کيس اڻ ڄاتو سڪون ملندو هو ، آئون ته وري ڪراچيءَ جي ڪاليج جو استاد آهيان ، جنهن شهر ۾ هن پوري جوڀن ۽ جوانيءَ جا ڏينهن گذاريا هئا . سندس سڪ ۽ محبت جو اهو عالم هو جو وقت بوقت جي سندس ڪتاب ڀارت ۾ شايع ٿيندا هئا ،
انهن جي هڪ هڪ ڪاپي ڏياري موڪليندو هو . مون هڪ خط ۾ کيس ٻڌايو هو ته هند توڙي سنڌ جا ڪيترا سنڌي عام ۽ اديب اڪثر ڪري اڌوريون ۽ هڪ طرفيون تاريخون مرتب ڪري رهيا آهن . هندو عالم جڏهن قلم هٿ ۾ کڻي ٿو ته مسلمان ليکڪن کي نظر انداز ڪري وڃي ٿو ۽ ساڳي نموني مسلمانن کي وري ادبي تاريخ کي پاڪ صاف ڪرڻ جو گهڻو اونو آهي . انهيءَ ڪري اسان جون ادبي تاريخون اڌوريون ۽ اڻ پوريون ٿي پيون آهن . تاريخ کي مڪمل ۽ جامع بنائڻ لاءِ مون سوچيو آهي ته آئون هتي ورهاڱي کان اڳ جي غير مسلم ليکڪن جي ادبي خدمتن کي ڪتابي صورت ڏيان. مون کيس اها صلاح به ڏني هئي ته هند ۾ جڏهن ڪا ادبي تاريخ لکي وڃي ۽ ان ۾ سنڌ جي مسلمان ليکڪن کي مناسب جاءِ نه ملي سگهي ته ان کي پوري ڪرڻ لاءِ سنڌ ۾ ساڳي منصوبي تي ڪم ٿيڻ گهرجي ۽ پوءِ ادبي تاريخ جو هڪ گڏيل ڇاپو ڪڍڻ گهرجي . سرڳواسي منگهارام ملڪاڻي منهنجي تجويز جي پوئين حصي سان ته اصولي طور اتفاق ڪيو ، پر پهرين حصي سان شديد اختلاف ڏيکاريو . انهي سلسلي ۾ اتم ڏانهن خط لکي کانئس به منهنجي منصوبي تي راءِ ڏيڻ جي دعوت ڏني . شري اتم ته اهو خط پنهنجي اخبار ۾ شايع ڪري ، پنهنجي ڪا راءِ نه ڏني . پر منگهارام ملڪاڻي مسلسل انهي ڳالهه تي زور ڏيندو رهيو ته مون کي ادبي تاريخ ، مذهبي بنيادن تي مرتب ڪرڻ نه گهرجي . انهي کان اڳ جو آئون ساڻس راءِ تي متفق ٿيان ، ورهاڱي کان اڳ جي هڪ سئو چوڏهن غير مسلم شاعرن جو ڪلام ۽ احوال مرتب ڪري چڪو هوس .
انهيءَ ڪتاب تي “جهڙا گل گلاب جا” نالو رکي هڪڙي ڪاپي سنڌ الاجيءَ جي حوالي ڪري چپ ڪري ويهي رهيس . پوِءِ اهو فيصلو ڪري ڇڏيم ته سنڌ ۾ جڏهن جامع ادبي تاريخ مرتب ڪئي وئي ته پاڻ وٽ گڏ ڪيل غير مسلم ليکڪن جي معلومات کڻي انهيءَ ڪم ۾ ڪتب آڻبي . پر افسوس سان چوڻو ٿو پئي ته سنڌ ۾ رڳو ڳالهيون ڪبيون آهن ، عمل ڪرڻ اسان سکيو ئي ڪونهي . انهيءَ جي ڀيٽ ۾ ڀارتي سنڌي پهرين ڪم ڪندا آهن، ۽ پوءِ به ڳالهيون نه پر ڳالهه ! مثال اسان جي اڳيان آهي ، سنڌ ۾ اها چئو پچو هلي ته هن سال کي سنڌي ڊرامي جي هڪ صدي پوري ٿيڻ ڪري “ڊرامي جو سال” ڪري ملهائجي . اسان ڳالهه ڪري ويهي رهياسين . خير سان ڊسمبر به گذري ويو . ليڪن ڀارت ۾ هن سال ۾ ڊرامي تي سيمينار ٿيا ۽ اتي عالمن ۽ اديبن وڏي ڌام ڌوم سان ڊرامي جو سئو ساله جشن ملهائيو. هڪڙو ٻيو مثال به ڏسو . پنهنجي تحقيقي ڪم دوران مان رڳو اهڙن ڀارتي عالمن ،شاعرن ۽ ايڊيٽرن سان رابطو قائم ڪري نه سگهيس . جن جي ايڊريس ڪانه هئي . يا جي پرلوڪ پڌاري چڪا هئا. پر گهڻو ڪري منهنجا خط اتان جي ڪيترن ئي عالمن کي پهتا ۽ ڪيترين ئي اخبارن ۾ شايع ٿيا . آئون ائين ته ڪونه چوندس ته مون ڀارتي عالمن ۽ اديبن کي نوان موضوع ڏنا . پر ايترو ضرور چوندس ته جنهن منصوبي ۽ مقصد کي آڏو رکي مون ، ڏانهن خط لکيا هئا، هنن انهيءَ ڏس ۾ ڪتاب لکي ڇپرايا . اتي تازي شايع ٿيل ڪتاب “ساهتيه – ڪلا درسني ، ” انهيءَ جو هڪ مثال آهي . اتي ورهايل منهنجي “سوالنامي ،” مختلف اخبارن ۾ شايع ٿيل منهنجي خطن ۽ هن ڪتاب کي هڪ ئي وقت ذهن ۾ رکي ڏسڻ سان ڳالهه سمجهه ۾ اچي وڃي ٿي .
سرڳواسي منگهارام ملڪاڻي به انهي ساٿ جي سرواڻن مان هڪ هو ، جيڪي ڳالهين بدران ڪم ڪندا آهن ، جن جي زندگي ادب هوندو آهي ۽ ادب زندگي هوندي آهي . منگهارام ملڪاڻي جون لياقتون ۽ صلاحيتون علم ادب جي رڳو هڪ صنف تائين محدود نه هيون . جيتوڻيڪ هو بنيادي طور تي ڊرامي جي دنيا جو هيرو هو ، پر شاعري ، مضمون ، صحافت ۽ تنظيم جي ميدانن ۾ به پاڻ ملها يائين .
سندس زندگي سنڌي ٻولي ۽ علم ادب جي تاريخ ۽ جي ڪهاڻي هئي . هو مني صديءَ تائين اسان جي علم ادب جي عظميت جو مينار بڻيو رهيو ۽ آخرڪار موت جي آغوش ۾ لڪي ويو .
منگهارام ملڪاڻيءَ 24 ڊسمبر 1896 ع تي حيدرآباد ۾ اڌارام ملڪاڻيءَ جي گهر ۾ جنم ورتو . پرائمري ۽ ثانوي تعليم حيدرآباد مان ئي ورتائين ، جنهن جو ذڪر پنهنجي هڪ ڪتاب “ساهتڪارن جون سمرتيون ” ۾ به ڪيو اٿس ، هن ڪتاب ۾ پنهنجي هندو توڙي مسلمان استادن جو ذڪر اهڙي ته نموني ڪيو اٿس ، جو پڙهڻ کانپوءِ منگهارام ملڪاڻي جي من وارو ماڻهو ظاهر ٿي بيهي ٿو . پاڻ مئٽرڪ جي امتحان ۾ سڄيءَ سنڌ ۾ چوٿون نمبر ۽ پنهنجي اسڪول ۾ پهريون نمبر آيو . ان کانپوءِ ڪاليجي تعليم ڪراچيءَ جي “ڊي . جي . سنڌ ڪاليج ” مان ورتائين . گريجوئيٽ ٿيڻ کانپوءِ ڇهه مهينا پوني واري زرعي ڪاليج مان زراعت جي عملي تعليم به ورتائين .
منگهارام ، ملڪاڻين جي هڪ مڇي مانيءَ لائق خاندان جو فرد هو . هن تعيلم پنهنجي پيٽ پالڻ لاءِ نه پرانسان بڻجڻ لاءِ ورتي هئي . انهيءَ ڪري گريجوئيٽ ٿيڻ کانپوءِ پورا پنج سال پنهنجيون ٻنيون سنڀاليائين . پر “زمينداري ڪٽنب جو فرد زمينداري رعب ۽ خصوصيت کان بلڪل خالي هيڪاري ڪلا ۽ ادب جو شيدائي” ڪيئن پيو اتي گهاري سگهي ؟ نيٺ سندس من جي مراد پوري ٿي ۽ “ ڊي . جي . سنڌ ڪاليج” جي انتظاميه وارن کيس پنهنجي ڪاليج ۾ انگريزي جي استاد ٿيڻ جي آڇ ڏني ، ۽ هن وڃي اتي ملازمت جو آغاز ڪيو . ورهاڱي ٿيڻ وقت پاڻ اتي اسسٽنٽ پروفيسر هيو . 1947 ع کانپوءِ جڏهن ڀارت لڏي ويو ته بمبئي جي “جئه هند ڪاليج” ۾ پهريون پروفيسر ۽ پوءِ انگريزي شعبي جو اڳواڻ ٿيو . جملي اٺٽيهه سالن جي ملازمت ڪرڻ کانپوءِ 1962 ع ۾ رٽائر ڪيائين.
سنڌ ۽ هند جي سنڌي ناٽڪ جي اوسر ۾ منگهارام ملڪاڻيءَ جو وڏو هٿ هو . سنڌ ۾ جڏهن “رابيندر ناٿ ٽئگور ڊراماٽڪ ڪلب” ٺهي ۽ خود ٽئگور اچي ان جو مهورت ڪيو ته منگهارام ملڪاڻيءَ هن عظيم فنڪار جو لکيل ناٽڪ “چترا” ڪري ڏيکاريو. منگهارام ملڪاڻي هن ڪلب جي مکيه منتظمين ، هدايتڪارن ۽ فنڪارن مان هڪ هو . ورهاڱي کان پوءِ 1948 ع ۾ بمبئي ۾ “سنڌي ساهت منڊل” قائم ڪيائين . جنهن جو پاڻ ڀريا چوڏهن سال صدر ٿي رهيو . هن منڊل اڌ ڊزن کن ڊراما به ڪري ڏيکاريا . کيس سنڌي اڪانڪي ناٽڪ جي جنم داتا جي حيثيت مليل هئي . 1934 ع ۾ “رابيندر ناٿ ڊراماٽڪ ڪلب” جي ڪراچي واري شاخ “انڊس” نالي انگريزي سنڌي سالياني مخزن جاري ڪئي ته منگهارام ملڪاڻي کي ان جو ايڊيٽر مقرر ڪيو ويو . ڀارت وڃڻ کان پوءِ اتي “فلم نيوز” نالي مخزن جاري ڪئي هيائون.
منگهارام ملڪاڻيءَ جا جملي ايڪهه ڪتاب شايع ٿيا . انهن جو وچور هن ريت ٿئي . ٿو : “گم ٿيل صندوقڙي” ( ترجمو ٿيل ناول -1924 ع) ، “گونگي ڪنوار ۽ ٻن ديوي” (بنگالي ڪهاڻيون -1924) ، “قسمت” (ترجمو ٿيل ناٽڪ – 1926)، “شانتا” (ترجمو ٿيل ناٽڪ 1929)، “ ايڪتا جو آلاپ” (ترجمو ٿيل ناٽڪ 1929)، “دلسوز داستان ” (شيڪسپيئر جو ترجمو 1929) ، “کن جي خطا” (ناٽڪ -1930)، “ انارڪلي” (ناٽڪ – 1930) ، “پنج ننڍا ناٽڪ” (ايڪانڪيون – 1937) ، “پنگتي پڙدا” (ايڪانڪيون- 1938) ، “پريت جا گيت” (ٽئگور جو ترجمو- 1940) ، “گيتا نجلي” (ٽئگور جو ترجمو -1940)، “ادبي اصول” (تنقيد-1950) ، “جيون چهچٽا” (ايڪانڪيون-1957)، “پاپ ڪين پڃ” (ناٽڪ-1962) ، “پڇمي ياترا” (سفرنامو-1963)، “کڙ کٻيتا پيا ٽمڪن” (ايڪانڪيون-1967) ، “سنڌي نثر جي تاريخ” (تاريخ- 1968)، “آخرين ڀيٽ” (ناٽڪ-1975)، “جوانيءَ جا جذبا پيريءَ جون ياديون” (شاعري-1975)، ۽ ساهتيڪارن جون سمرتيون” (سوانح-1979).
منگهارام ملڪاڻي پنهنجي حياتي ۾ ئي پنهنجي محنت جو ڦل ماڻيو . 1929 ع ۾ کيس “ايڪتا جو آلاپ” ناٽڪ جي ترجمي ڪرڻ تي انعام مليو . 1969 ع ۾ وري ڀارت جي “ساهت اڪاڊمي” “سنڌي نثر جي تاريخ” تي انعام ڏنس . پاڻ 1972 کان وٺي انهيءَ اڪاڊميءَ جو فيلو ٿي رهيو- سندس ڪتاب “ادبي اصول” ڀارت جي يونيورسٽين ۽ اسڪولن لاءِ درسي ڪتاب طور تسليم ڪيل آهي . ان کان سواءِ پاڻ بمبئي يونيورسٽيءَ ۾ سنڌي خواھ انگريزيءَ جي “بورڊ آف اسٽڊيز” جو ميمبر ٿي رهيو .
1924 ع کان وٺي 1980 ع تائين سرڳواسي منگهارام ملڪاڻيءَ “پنهنجي زندگي ڪلاڪاري نموني ۾ بسر ڪري ان مان ڪلاڪار وارو آنند ماڻيو. جيون کي ئي سڀ ڪجهه ڏئي ۽ جيون مان ئي سڀ ڪجهه ماڻيائين.” هو پنهنجي زندگي ڪارائتي ۽ ڪارگر نموني سان گذاري ٻين لاءِ مثال ڇڏي ويو آهي . ان ۾ ڪوبه شڪ نه آهي ته طبعي طور سندس موت واقع ٿيو آهي ، ليڪن هو بي مثال خدمتن ڪري اڄ به امر آهي ۽ سڀاڻي به امر رهندو .
هو پهرين ڊسمبر 1980 ع تي گذاري ويو .

منگها رام ملڪاڻي
منگها رام ملڪاڻي، سنڌي ٻولي ۽ علم ادب جي دنيا جي هڪ ڄاتل سڃاتل شخصيت آهي. پاڻ ادبي کيتر ۾ ٻوليءَ جي جهوليءَ ۾ گل ڀريا اٿن، تن کي ڪڏهن به فراموش ڪري نٿو سگهجي. جيئن ته پاڻ پنهنجي زندگيءَ جو احوال هيٺ ايندڙ خطن ۾ تفصيل سان ڏنو اٿن، انهيءَ ڪري اڳ ۾ دهرائڻ اجايو آهي. “ڪراچي ضلعي جو سنڌي ٻولي ۽ علم ادب جي ترقيءَ ۾ حصو’’ جي موضوع تي جڏهن پي. ايڇ. ڊي لاءِ کوجنا جي شروعات ڪيم ته معلومات حاصل ڪرڻ لاءِ سرحد جي هن پار ڏي به هٿ وڌائڻو پيو. ڀاءُ جسونت ڪمار جي معرفت پروفيسر منگها رام ملڪاڻي جي ايڊريس ملي ۽ ائين اسانجي وچ ۾ خط و ڪتابت جو آغاز ٿيو. جسونت ڪمار، ڀارتي اديبن جي ڏس پتي ڏيڻ جو وسيلو بڻيو، ڀيڻ پوپٽي هيراننداڻيءَ وري ادبي ۽ علمي معلومات وٺي ڏيڻ جو ڪارڻ بڻي ۽ ڪاڪو منگها رام ملڪاڻي وري هڪ ٻيو محاذ سنڀاليو. اهو محاذ هو منهنجي ادبي منصوبن جي تاريخي ۽ ادبي اهميت جو جائزو.
سائين منگها رام ملڪاڻيءَ منهنجي ادبي ڪم ۾ نهايت دلچسپي ڏيکاري ۽ مونکي سختيءَ سان منع ڪئي ته آئون “فرقيوار ادبي تاريخ’’ لکڻ کان باز اچان. آئون پي. ايڇ. ڊي کان سواءِ غير مسلم اديبن تي تفصيل سان ڪم ڪرڻ ٿو چاهيان ۽ ان لاءِ مون وٽ جواز به آهي. بهرحال ڪاڪي منگها رام ملڪاڻي منهنجي ادبي منصوبن تي ڀارتي اديبن سان خيالن جي ڏي وٺ ڪئي، اخبارن ۾ رايا ڏنا ۽ ٻين دوستن خاص ڪري “اتم’’ کي هن ڏس ۾ راءِ ڏيڻ تي زور ڀريو. پاڻ جيڪي خط لکيائون اهي هيٺ ڏجن ٿا:

5A/1 علي پور، ڪلڪتو 27
26 جنوري 1976
سدا سلامت
دوست مهربان پٺاڻ صاحب
توهان جو خط پڙهي بيحد خوشي ٿي ته توهين ورهاڱي کان اڳ واري “غير مسلم ادب’’ تي تحقيقات ڪري رهيا آهيو. افسوس آهي جو صحت سالم نه هئڻ ڪري جواب ڏيڻ ۾ دير وڌي اٿم. ساڳي پيريءَ ۽ بيماريءَ ڪارڻ آئون اوهان کي ان تحقيقات ۾ مدد ڪرڻ کان مجبور آهيان ۽ معافي طلب آهيان.
آئون نهايت شڪرگذار آهيان جو اوهان منهنجي “سنڌي نثر جي تاريخ’’ جي قدر شناسي ڪئي آهي ۽ ان مان ڪجهه مواد حاصل ڪيو آهي. ان ڪتاب ۾ مون اديبن ۽ سندن تصنيف سان گڏو گڏ، پبلشرن، مگزينن ۽ سندن ايڊيٽرن وغيره جو به ذڪر ڪيو آهي. وڌيڪ معلومات ڏيڻ کان لاچار آهيان، جنهن لاءِ وري به معافي وٺان ٿو، پر هڪ ادبي دوست جو نالو ۽ سرنامو موڪليان ٿو، جنهن سنڌي ادب جي اونهي کوجنا ڪئي آهي ۽ توهان کي مدد ڪري سگهندو.
مسٽر اي جي اتم 4- اي هيرا آباد مينشن،
سيتلديو روڊ، ماهم بمبئي 16 (انڊيا)
“ڪراچيءَ جي ادبي تاريخ’’ تي پي. ايڇ. ڊي لاءِ مقالو تيار ڪري رهيا آهيو، تنهن جي ڪاميابيءِ لاءِ دعائون!
توهان ڪراچي ڪاليج ۾ ليڪچرار آهيو، تنهن ناتي منهنجا ڌنڌي ڀائي ٿيا. آئون “ڊي جي سنڌ ڪاليج’’ ۾ انگريزيءَ پروفيسر هوس.
وڌيڪ قرب سان منگهارام ملڪاڻي
سدا خوش هجو.

5A/1 ٻلديو روڊ علي پور، ڪلڪتو، 27- 25 فيبروري 1926
دوست مهربان پٺاڻ صاحب
توهان جو ٻيو خط پڙهي مونکي گهڻو افسوس ٿيو آهي ته ٽپالي سرشتو جاري ٿيڻ بعد به، توهان جي پهرين خط جو جواب توهان کي ڪونه پهتو آهي، جو مون بروقت ڏنو آهي. توهان کي منهنجي پيريءَ ۽ بيماريءَ جو اونو آهي، تنهن لاءِ احسانمند آهيان پر تنهن هوندي به مان توهان جي کوجنا جي ڪارج ۾ مدد ڪريان ها. پر حقيقت هيءَ آهي ته مون وٽ ڪوبه وڌيڪ مصالحو موجود نه آهي. جيڪا به تحقيقات مون سالن جا سال ڪئي هئي سا “سنڌي نثر جي تاريخ’’ ۾ ڏيئي ڇڏي اٿم. ان ۾ ليکڪن ۽ سندن تصنيفن سان گڏو گڏ ميگزنن، ايڊيٽرن، پبلشرن ۽ ادبي ادارن جي جيڪا معلومات مونکي ملي سگهي سا درج ڪئي اٿم. ان ڪتاب مان توهان کي ڪجهھ واهر حاصل ٿي آهي، سو ٻڌي خوش ٿيو آهيان. پر وڌيڪ تفصيلوار حقيقتن لاءِ هيٺين شخصن جا نالا ۽ سرناما ڏيڻ کان سواءِ ٻيو ڪجھه ڪرڻ کان مجبور آهيان.
1- مسٽر موتي رام رامواڻي معرفت “ڀارتواسي’’ ايڊيٽر گاجرا 36-38 اگياري لين، فورٽ بمبئي -1 (انڊيا)
2- مسٽر گوبند مالهي 6- بي، راکي بلڊنگ ايم جي روڊ، ڪانڊيولي بمبئي 27 (انڊيا)
توهين انهن دوستن کي لکندا ته اميد آهي ته چڱو ئي کوجنا ڀريو مواد ملي ويندو.
وڌيڪ قرب سان،
منگها رام ملڪاڻي
سدا سلامت

ڪلڪتو ستين مئي 1976
دوست مهربان پٺاڻ صاحب
اميد ته منهنجو ٻيو ڪارڊ به اوهان کي پهتو هوندو ۽ ٻن وڌيڪ عالمن جا سرناما موڪليا هئم (خاص ڪري موتيرام رامواڻي) تن وٽان توهان کي ڪجھه گهربل تفصيل مليا هوندا. تنهن بعد توهان جو ٻيو خط به مونکي مليو آهي، جنهن ۾ پروفيسر پنجواڻي ماڙيوالا کي سفارش ڪرڻ لاءِ لکيو اٿو. پر انهن پروفيسرن، توڙي پروفيسر ڪلياڻ آڏواڻيءَ کي ادبي تاريخ جي ايتري معلومات نه آهي جو توهان کي مدد ڪري سگهن. مالهي، اتم ۽ رامواڻي ئي توهان جي گهرج ڪي قدر پوري ڪري سگهندا، جنهن کان مان پڻ نا واقف آهيان. توهان وڌيڪ لکيو آهي ته مان پنهنجي حياتيءَ جو احوال لکي موڪليان، جو هن خط رستي موڪليان ٿو ۽ ان سان گڏ سنڌ ۾ نڪتل پنهنجو فوٽو به موڪليان ٿو. اصلي فوٽو مون وٽ موجود نه آهي، جنهن ڪري اخباري فوٽو ٿو موڪليان.
پر مون توهان جي رٿيل غير- مسلم اديبن جي تاريخ تي غور ڪيو آهي ۽ سمجهان ٿو ته توهان جي رٿا بيحد ڪشادي ۽ غير عملي آهي، هڪڙو ته غير مسلم اديبن بابت لکڻ سان ڪتاب جو تاريخي سلسلو ڪٽجي ويندو ۽ اهو اڻ پورو رهجي ويندو. ڇو جو مسلم ۽ غير مسلم ليکڪن جون تصنيفون هڪ ٻئي سان ڳنڍيون پيون آهن ۽ هڪ ٻئي جي پورت ڪندڙ (Complementary) آهن ۽ الڳ ڪري نٿيون سگهجن. صرف غير مسلم اديبن جي تاريخ اڌوري ٿيندي، نه مڪمل. توهان جي تاريخ ڪن چند اديبن جو احوال ٿيندو ۽ نه ادبي تاريخ. ٻيو ته اوهين ليکڪن جون سوانح عمريون اهڙيون تفصيلوار ڏيڻ چاهيو ٿا جو اهو رسالو تاريخ ((History سان گڏو گڏ (Biographies) بنجي پوندو ۽ مقدار کان ٻاهر نڪري ويندو. ادبي تاريخ ۾ ليکڪن جي حياتيءَ تي مختصر چٽڪا لکڻ ضروري آهن. پر توهان ته زندگيءَ جي احوال سان گڏ ڪٽنب ۽ اولاد جو احوال به گهريو آهي، جو موڪليان ٿو. اهي صرف منهنجون صلاحون آهن ته ادب تي وڌيڪ زور ڏيو، سوانح، پبلشر، ڇاپخانا، ادارا وغيره ڪتاب ۾ آڻڻ گهٽايو. آخرين فيصلو وري به توهان تي ئي ڇڏيل آهي، مرضيءَ جا مالڪ آهيو.
منهنجو جنم حيدرآباد سنڌ ۾، 24 ڊسمبر 1896 ع ۾ ٿيو هو. منهنجو ڏاڏو ديوان شيوڪرام ان زماني جي روايت موجب، دٻدٻي وارو مختيارڪار هوندو هو ۽ پوءِ حيدرآباد جو پهريون ديسي سٽي مئجسٽريٽ بڻيو. سندس رهڻي ڪهڻي شاندار هوندي هئي ۽ جيڪب روڊ تي سرڪاري هاءِ اسڪول سان لڳو لڳ هڪ شاهي حويلي اڏايائين جنهن ۾ چيروليءَ جي چٽساليءَ جو ڪم فنڪار ڪاريگرن کان ڪرايائين. طارق اشرف کان معلوم ٿيو اٿم ته ان مڪان ۾ هاڻ (Art Exhibition) برپا ڪيل آهي. منهنجو پتا ديوان اڌارام هڪ زبردست زميندار هوندو هو، جنهن جون ٻنيون ٽنڊي محمد خان ڀرسان ٽن تپن ۾ چار هزار ايڪڙن تي پکڙيل هيون. هو نئين زماني جو زميندار هو جنهن پنهنجي ديهن ۾ زرعي سڌارا ڪيا ۽ هارين کي سهولتون ڏنيون.
سنڌي تعليم مون گهر جي سامهون، پرئڪٽسنگ اسڪول ۾ حاصل ڪئي، جتي شاعر محمد صديق “مسافر’’ منهنجو استاد هوندو هو. انگريزي تعليم گهر جي ڀرسان، سرڪاري هاءِ اسڪول ۾ ورتيم، جتي منهنجا آدرشي استاد هوندا هئا: نانا غلام علي صاحب ۽ مسٽر وليرام ٿڌاڻي، جي مئٽرڪ پاس ڪيل هوندي به انگريزيءَ ۾ ماهر هوندا هئا. آئون ٻنهي جو لاڏلو شاگرد هوندو هوس ۽ جيڪا به انگريزيءَ جي ڄاڻ پرايم سا ٻنهن استادن کان. غلام علي صاحب کي پوءَ “خانبهادر’’ جو لقب عطا ٿيو، ٽريننگ ڪاليج جو پرنسپال مقرر ٿيو ۽ آخر ۾ تعليم کاتي جو ڊائريڪٽر بڻيو. وليرام صاحب ماستري ڇڏي وڪالت پاس ڪئي ۽ حيدرآباد جو قابل وڪيل هو. عجب آهي ته وڏي هوندي، ٻنهي استادن سان منهنجو گهاٽو دوستيءَ جو ناتو ٻجهي ويو ۽ سندن آخرين دم تائين هڪ ٻئي سان اڪثر ملندا جهلندا هئاسون ۽ خط ڪتابت ڪندا هئاسون.
مئٽرڪ امتحان ۾ مان سڄيءَ سنڌ ۾ چوٿون نمبر آيو هوس، ۽ پنهنجي هاءِ اسڪول ۾ پهريون نمبر، جنهن لاءِ مون کي انعام مليو هو. ان روڪڙ انعام سان مون (S.J Co-operative Society) تان ويهه انگريزي ڪتاب چونڊي خريد ڪيا ۽ پتا وٽان مليل ڪن ڪتابن سان گڏي پنهنجي “هوم لئبرري’’ ٺاهيم، جا رفتي رفتي وڌي هزارن جي تعداد کي پهچي ويئي.
ڪاليجي تعليم ڪراچيءَ واري ڊي. جي. سنڌ ڪاليج ۾ پرايم، جتي مونکي ٽيون آدرشي استاد ملي ويو: پروفيسر صاحب سنگهه شاهاڻي، جنهن کي اسان شاگردن هڪ انگريز پرنسپال خلاف اسٽرائيڪ ڪرائي، پهريون ديسي پرنسپال ڪرايو. شاهاڻي صاحب نه صرف مشهور قلمدان هو، پر انگريزيءَ ۾ خاص مهارت رکندڙ هو. انگلش لٽريچر ڪلاس روم ۾ ٿيندو هو، هن جو به لاڏلو شاگرد هوندو هوس. هن پرنسپاليءَ جي ايام ۾ آرٽس ۽ سائنس کان سواءِ انجنيئرنگ ڪاليج ڪڍيو، لا ڪاليج کوليو، ڪامرس ڪاليج برپا ڪيو. مطلب ته چڱي چوکي سنڌ يونيورسٽي قائم ڪري ڇڏيائين!
گريجوئيٽ ڪرڻ بعد ڇهه مهينا پوني واري زرعي ڪاليج مان عملي تعليم وٺي، پنج سال مون پتا جون زمينون سنڀاليون، پر اَن جي چورين ۽ پرائين زالن ڀڄائڻ جا نبيرا ڪري آئون بيزار ٿي پيس. جيتوڻيڪ پڙهڻ جو ڪم ان اڪيلائي ۾ ئي شروع ڪيم ۽ لاڙي محاورو به چڱوئي سکي ورتم. هڪ ڏينهن اوچتو پرنسپال شاهاڻيءَ وٽان نوتو آيم ته پنهنجي جهوني ڪاليج ۾ اچي انگريزيءَ ۾ فيلو بڻج. انڌو گهري الله کان ٻه اکيون! آئون ٺهه پهه وڃي نوڪريءَ تي چڙهيس ۽ ڪجهه وقت بعد مون کي ليڪچرار مقرر ڪيائين. پرنسپال بوٽاڻيءَ پنهنجي ايام ۾ مونکي اسسٽنٽ پروفيسريءَ جو اضافو ڏنو ۽ بمبئيءَ ۾ لڏڻ کانپوءِ پرنسپال آڏواڻيءَ پنهنجي برپا ڪيل جئه هند ڪاليج ۾ پروفيسر ۽ آخر انگريزي شعبي جو اڳواڻ مقرر ڪيم. ڪي سال بمبئي يونيورسٽيءَ جي انگريزي توڙي سنڌي بورڊ آف اسٽڊيز جو چونڊيل ميمبر ٿي ڪم ڪيم. اهڙي طرح 37 سال پنهنجي پسنديءَ واري پيشي ۾ ڪاٽي، 1926ع ۾ رٽائر ڪري، هاڻي ڪلڪتي ۾ مربي پٽ جي ڪٽنب ۾ اچي پيري ۾ آسائش ورتي اٿم. ڌيءَ مئنا گهوٽ سوڌي لنڊن ۾ نوڪري ڪندي آهي.
ادبي پيشي کانسواءِ، منهنجو ٻيو شغل ناٽڪ آهي، ننڍيءَ ڄمار کان وٺي مون ڪيترين ئي ٻولين ۾ سوين ناٽڪ ڏٺا آهن. 40 ننڍا ناٽڪ سنڌيءَ ۾ لکيا آهن، انهن ۾ اداڪاري ڪئي اٿم، هدايتڪاري ڪئي اٿم، ناٽڪ لاءِ خاص شونق تڏهن جاڳم جڏهن 1923ع ۾ حقيقت پسند ناٽڪ جي باني خانچند درياڻيءَ سان ٻانهن ٻيلي ٿي، حيدرآباد ۾ “رابندرناٿ ناٽڪ منڊلي” برپا ڪئي سون، جنهن جو مهورت مها ڪويءَ ٽاگور پنهنجي مبارڪ هٿن سان ڪيو هو. اين. ايڇ. اڪيڊمي جي هال ۾، ٽاگور جي حضوريءَ ۾، سندس ئي انگريزي ناٽڪ چترا (Chitra) ڪري ڏيکاريم، جنهن ۾ مون سان گڏ دوست ٽهلرام آڏواڻي پارٽ ڪيو هو. ٻئي صبح سويل ڄيٺمل پرسرام نياپو مُڪو ته ڪوي اسان ٻنهي کي نيرڻ لاءِ نينڍ ڏني آهي! ڏڪندا، ٿڙڪندا، نارائڻ محل ۾ پهتاسون ته ڪويءَ ناشتو ڪندي فرمايو؛ “مون پنهنجو “چترا” انگريزي ۾ گهڻن ئي هنڌ اسٽيج تي آندل ڏٺو آهي، پر توهان جنهن اتساهه ۽ نزاڪت ۽ مشڌ اچارن سان ڪري ڏيکاريو، اهڙو اڳ ڪونه ڏٺو اٿم! شل وڌو ويجهو!” اهو شڀ موقعو عمر ڀر وسرڻ جو نه آهي. ان کانپوءِ مون کي “ايڪتا جو آلاپ” ترجمو ڪرڻ لاءِ رابندرناٿ منڊليءَ وٽان انعام مليو ۽ پڻ “کن جي خطا” ناٽڪ دليان جوڙڻ لاءِ تازو ڪلڪتي ۾ منهنجي ننڍي ناٽڪ “پريم جي سيجا” کي چٽاڀيٽيءَ ۾ انعام جڙيو. 1929ع ۾ ”سنڌي نثر جي تاريخ” لاءِ “ساهتيه اڪاڊمي” وٽان پنج هزار انعام مليو ۽ 1972ع ۾ ساڳيءَ اڪاڊميءَ مونکي فيلوشپ جو خطاب ڏن

Sindh History (27th November)

SINDH IN HISTORY TODAY (27th October)

Research by Dr Dur Muhammad Pathan 

BIRTHS: 27th October

Nandiram Mirani (Sehwan/Early writer of British Period/ birth 27th October 1819),

 2. Makhdoom Muhammad Amin (Hala/Saint poet/ birth 27th October 1838 ),

 3. Ahmad Khan 'Sheda' (Hala/Poet/ birth 27th October 1900),

 4. Manohardas 'Talib' (Larkano - Mumbai/Singer & Poet/ birth 27th October 1927),

 5. Moulana Abdul Rahim Laghari (Ahmadani/Religious Scholar/ birth 27th October 1929),

 6. Indar Kewalramani (Bhiria - New Delhi/Actor/ birth 27th October 1936),

 7. Khair Muhammad 'Azad' Jalbani (Ghulam Hussain/Poet/ birth 27th October 1946),

 8.Lalan Abro (Tayab/Poet/ birth 27th October 1967),

 9.Mushtaq Bukhari (Loungani/Poet/ birth 27th October 1969),

 10. Mir Hassan Khoso (Poet/ birth 27th October 1983)

DEATHS:

27th October

1.Syed Ziauddin 'Zia' (Thato/ death 27th October 1814),

 2. Munir Channo (Writer/ death 27th October 1967),

3. Jan Muhammad Jamali (Jati/Founder PTA/ death 27th October 1974),

 4. Habibullah Manganhar (Arzi Bhutto/Folklore poet/ death 27th October 2011)

 

EVENTS: 27th October

Part1

1843: Charles Napier sending letter from Karachi apprises the Governor - General of the situation he faced in Sindh. He writes that '20,000 men under Mir Sher Muhammad were within a march of my camp. I had the magazines and hospital full of wounded men, to guard on the banks of the Indus. I had six sovereign princes in my camp, intriguing as hard as they could to arrange an attack upon my camp... I had an immense treasure to guard...Zenanas were about 800 powerful Balochees well armed.' 

1857: Sindh Commissioner informs all Heads of independent States of the fall of Delhi and relief of Lucknow by Generals Havelock and Outram that occurred on 20th and 25th October respectively.

1859: Sindh Commissioner prescribes procedure to be adopted in dealing with persons of Kelat territory committing offences within British territory.

Part2

1958: Maj. Gen. Iskandar Mirza relinquishes his office of President ship and hands over all powers to Gen. Muhammad Ayub, who ruled country for more than a decade.

1959: Gen. Ayub becomes the Field Marshal and Promulgates the Basic Democracies Order providing the constitution of Basic Democratic Institution ranging from the Union Council level to Provincial Development Advisory Councils.

1989: No -Confidence motion against Prime Minister Benazir Bhutto is moved. Voting will be on November, 2. 

1996: Jamait -i- Islami sit -in effort is made to fizzle out in Islamabad aimed heavy teargassing and baton charges.

2000: Accountability Court issue non - bailable arrest warrants of Benazir Bhutto.

Sindh History (26th November)

SINDH IN HISTORY TODAY (26th NOVEMBER)

26th November


 BIRTH DATES

1. Dr. Abdul Jabbar Junijo (Badin/Poet & Scholar/ birth 26th November 1935),
2. Syed Murtaza Dadahi (Dadah/Poet & Journalist/ birth 26th November 1939),
3. Bhagwanti Kakreja (Karachi - Ulhasnagar/Writer/ birth 26th November 1940).



DEATH DATES

1. Nawab Ghaibi Khan Chandio (Ghaibi Khan/Nawab/ death 26th November 1954),
2. Abdullah 'Abid' (Karachi/Poet/ death 26th November 1973),
3. Ghulam Nabi Mahesar (Bago/Poet/ death 26th November 2000)



EVENTS



1847: The Collector of Karachi forwards petitions of Munshi Ghulam Hussain and Munshi Pritamdas against the order of dismissal passed by Sir Charles Napier, the late Governor of Sindh. Both helped Major Outram in difficult and early days, but were removed from service because of differences between Napier and Outram.
1931: Haji Mir Muhammad Baloch is presiding over the Mehar Khilafat Conference. It is attended by Shaikh Abdul Majeed Sindhi and G.M.Syed also. Very important decisions are taken and resolutions are passed. The subjects covered are Separation of Sindh, Suppor to Kashmiris, Rights of agricultural and industrial workers and printing of Quran by Muslim printers only.

Part2

1946: The collection of rare antiquities collected by Lokomal Gobind bux Malkani has invited attention of Sindh Govt. The Sindh Governor precedes Hyderabad to visit this unique collection.
1948: The ban is imposed on daily Dawn, Sindh Observer, Jang, Anjam and Sindh under Public Safety Act.
1951: Khowaja Shahabuddin and I.I.Chundrigar take oath as Governor of NWFP and Punjab respectively.
1965: Akali Leader Tarasing speaks about creating Sikh state between India and Pakistan.
1971: All groups and factions of N.A.P are banned due to its activities against interests and security of Pakistan. President Yahya orders detention of party.

GOOD DAY (26th November)

Dr. Pathan wishes you Good Day. 
[ Neither because of your caste or colour, nor because of your ideology, age and gender, but you are accepted and respected by me because, you are love & beauty and vision & wisdom. I have nothing to do with your limitations, faults and mistakes. I am not impressed by your good deeds, wealth or status. You are body and soul. You are human-being. You always behave with kindness & cooperation. You always avoid hatred & discrimination. YOU are my Ideal.] 
اسان تان نہ قبوليو اوهان کي ڪڏھن اڌورو اڻپورو, 
پر خوبين خامين روح ۽ وجود سميت سارو سمورو, 
ڀلي ڇو نہ هجي تنهنجو رانول رنگ ڪارو يا ڀورو, 
نہ جنس عمر ذات پات دين جو ٻرڪيوسين 
ٻورو, 
نہ ڪي گهريوسين اجورو, وفا ايثار نمرتا 
سلام جو.

Sindh in history (24th November)

Dur Muhammad Pathan <gulhayat2010@gmail.com> Fri, Nov 23, 9:37 PM (13 hours ago) to Mohammad SINDH IN HISTORY TODAY (24th NOVEMBER) 24th November  BIRTH DATES 1. Kazi Fazul Karim (Dadu/Banker, advocate and writer/ birth 24th November 1938), 2. Indra Shabnam Poona walla (Poono/Poetess/ birth 24th November 1955), 3. Shabir Qureshi (Sinjhoro/Journalist/ birth 24th November 1967), 4. Sooraj Sijawali (Poet/ birth 24th November 1972).   DEATH DATES 1. Diyomal Deepchand (Politician/ death 24th November 1935), 2. Muhammad Bux 'Wasif' (Hyderabad/Poet & Freedom Fighter/ death 24th November 1952), 3. Jhangal Shah 'Mast' (Poet/ death 24th November 1967), 4. Mahboob Ali Channa (Writer death 24th November /1977)   EVENTS   1920: The editor of Al - Wahid, Qazi Abdul Rahman is arrested due to preaching Non - co - Operation Movement against the Govt. 1942: The Ghathar Muslim League resolves to support Sir Ghulam Hussain ministry. 1947: 245,000 Indian Muslims of Sonipat, Dhoolkot, Rohat and Bara migrate to Pakistan. More 2150 enter Pakistan by Motor transport from Karnal, Jullandhar and Nahan state. 1951: Sindh Muhajreen Board demands redressing of problems of farmer Muhajreen. 1952: Pakistan releases and publishes the text of the Indo - American agreement of 1951, which made India a member of a Regional Security Pact as early as March 1951. 1963: The External Affairs Minister, Z.A.Bhutto leaves for Washington to represent Pakistan at the funeral of J.F.Kennedy. 1967: Pakistan backs restoration of the lawful right of Chaina in the United Nation. 1970: All personnel of Pakistan army up to the rank of Major and those belonging to reserve list and sailors under age of 50 years are ordered to report for duty. 1973: Pakistan may seek arms aid from Arabs if U.S.A persistently refuses for deliver arms. 1981: Pakistan lodges a protest with the Govt. of India over beating of a staff member of embassy in New Delhi on November 21.  1996: Supreme court admits Benazir Bhutto's petition about National Assembly dissolution. Attachments area ReplyForward

Sindh History (23rd November)

SINDH IN HISTORY TODAY (23rd NOVEMBER)

23rd November

 BIRTH DATES

1. Kazi Faiz Muhammad (Halani/Politician/ birth 23rd November 1908),

 2. Paromal Kewalramani (Hyderabad/ Publisher & Writer/ birth 23rd November 1912),

 3. Muhammad Khan 'Makhmoor' (Poet/ birth 23rd November 1912),

4. Paryal Solangi (Sehwan/Writer/ birth 23rd November 1924),

5. Tiklo B.A (Writer/ birth 23rd November 1926),

 6. Aminuddin Shah (Hingora/Local Politician/ birth 23rd November 1931),

 7. Eshwar Manghani (Hyderabad - Ajmir/Social Worker/ birth 23rd November 1934),

 8. Susan Mirza (Writer/ birth 23rd November 1957)

 

DEATH DATES

1. Moulana Noor Muhammad Nizamani (Tando Soomar/Religious Scholar & Freedom Fighter/ death 23rd November 1934)

 

EVENTS

 

1838: Colonel Pottenger suggests his Govt that subsidiary force be established in Lower Sindh and advises the cession of a portion of the country Sindh to meet the cost. 

1940: G.M.Syed resigns as the Sindh Minister.

1947: Forty - seven thousand Indian Muslims enter Pakistan.

1952: The Indian Govt. rejects the Anglo - American proposal calling for immediate demilitarization talks.

1954: First shipment of U.S military aid to Pakistan arrives.

1955: The Baghdad Pact Council winds up its two - day conference with a joint 19 - point communiqué calling for peace, security and prosperity in the Middle East.

1958: Law Commission is set up with Justice S.A.Rahman, Judge of Supreme court as its chairman.

1960: Urdu is made compulsory subject up to class X11.

1963: U.S.A lovers segment of Pakistani society mourn murder of U.S President. 

1964: President Ayub files his nomination paper for the Presidential candidate. In election he faced Fatima Jinnah and people in power set trend that rigging leads to rule and who so ever is power has to win. No problem if sister of the Quaid -i- Azam is declared defeated.

Sindh History (22nd November)

 BIRTH DATES

1. Pir Syed Hizbullah Shah Rashdi Takht Dhani (Saint/ birth 22nd November 1842),

 2. Ramdas Lakhani (Thatto - Ahmadabad/Writer/ birth 22nd November 1879),

 3. Rahim Bux 'Qamar' (Poet/ birth 22nd November 1923),

 4. Pir Shah Mardan Shah Pagaro (Saint/ birth 22nd November 1928),

 5. Mohan Kalpna (Kotri - Ulhasnagar/Writer/ birth 22nd November 1930),

 6. Manohar Bedi 'Ajiz' (Kandyaro - Ulhasnagar/Poet/ birth 22nd November 1930),

 7. Tirathdas Amirani (Nasir Laghari/Journalist/ birth 22nd November 1946),

 8. Shahzado Shaikh (Bakrani/Scholar/ birth 22nd November 1948)

9. Siraj Bhatti (Kolachi/Writer/ birth 22nd November 1953),

 10. Zahid Hussain Khoja (Bathoro/Journalist/ birth 22nd November 1967)

 

DEATH DATES

1. Dr.Noor Muhammad Shaikh (Hyderabad/Freedom Fighter/ death 22nd November 1956)

2. Dr.U.M.Daudpoto (Tilti/Scholar/ death 22nd November 1958),

3. Ahsan Badvi (Shikarpur/Writer/ death 22nd November 1965),

4. Kazi Nasir Muhammad (death 22nd November 1972).

 

EVENTS

 

1838: Colonel Pottenger requests Lieutenant Chales, commanding the Court's Surveying Brigade, not to leave coast of Sindh until the arrival of the British troops as his experience and study will be very useful for troops.

He also advises Messrs Firth & Co, Bombay not to bring his goods into the interior of Sindh and do not proceed to Shikarpur because it would expose him to the risk of being insulted, if not plundered.

1926: The meeting of ladies is held in Theosophical of Karachi. This meeting of more than 110 ladies support co - education, demand teaching of English at Secondary level, including Music and Physical training in the scheme of education. Mrs. Haji Abdullah Haroon, Mrs. Bandhali Kasim and Mrs. N.D. Mallik play vital role in meeting

1927: The Sindh Natural History Society is formed with Commissioner as its president.

1935: Cricket match is played between Austrelia and Sindh at Karachi. Sindh Team is headed by Ghulam Muhammad. The match is won by guest team.

1948: Do not bracket yourself as Sindhis, Punjabis, Bengalis, Pathan or Balochi. Be Pakistani and behave like Pakistanis, asks people, the Prime Minister of Pakistan, Liaquat Ali Khan, in Dhaka Public meeting.

1963: Atomic Energy Agriculture Centre at Tandojam is inaugurated.

1971: India launches an all - out offensive against East Pakistan.

1983: No resumption of political activities in near future, no need of any round table conference, says CMLA Zia.

Attachments area

Sindh History (21st November)

SINDH IN HISTORY TODAY (21st November)

BIRTHS: Ram Lal ‘Ramal’ (Chicha > Gondia India/Writer & Artist/1921),Kalab Ali ‘Qalab’ (Talhar/Poet/1926), Luqman ‘Musafir’ (Poet/1956), Ali Muhammad ‘Dard’ Solangi (Kazi Pir Muhammad/Poet/1965)

DEATHS: Srth Sobhraj Chetumal (Shikarpur/Social worker/1928) Muhammad Sidik Memon (Educationist & writer/1958), Moulvi Muhammad Naurangzado (Religious Scholar/1967), Amir Bux ‘Nazar’ Sindhi (Jahan Khan Almani/Poet/1967), Faiz Ahmad ‘Faiz’ (1984).

EVENTS: 21st November

1932: Haji Abdullah Haroon, G.M.Syed, Alama I.I.Kazi and other Muslim leaders meet to consider about starting/founding daily English Newspaper for Sindhi Muslims. But the idea is not materialized because required amount can not be collected. The fact was that the idea was brain child of Alama I.I.Kazi and supported by business minded leaders. It failed because Upper Class had nothing to do with these things.

1932: Muhammad Ayub Khuhro writes to Alama Iqbal requesting him to support Sindh separation case in the Round Table Conference.

1947: Nawab Mushtaq Ahmad Gurmani is blamed by India that he is creating conditions of Hindu - Muslim roits in Bahawalpur state, where he is heading Govt. as its Prime Minister.

1950: The meeting of Jamait-i-Islami, Jinnah Muslim League, Azad Pakistan Party, J.U.I & Ahl-i-Hadith resolve to oppose anti-people policies of Punjab Government.

1958: 30th of November is fixed by Government to surrender false claims pertaining to rural and urban properties.

1968: The United States ambassador to Pakistan discloses that the dismantling of the USA Communication Unit in Badaber, near Peshawar would begin in January 1969.

1993: Army will stay in Sindh and will continue the Operation Clean-up, says Benazir Bhutto, Prime Minister of Pakistan.

Attachments area

SINDH KHAKSAR TAHRIK

NAMES OF WORKERS & OFFICE-BEARERS OF ‘SINDH KHAKSAR TAHRIK’
DUR MUHAMMAD PATHAN

Working on history and documentation of information is pure craft of research and care. I have done my level best to collect information from various sources and have compiled it in simple way. During British Period (1843-1847) there were more than forty political parties and pressure groups functional in Sindh and Khaksar Tahrik was one of them. I am sharing here-with list of names of its workers, office bearers and leaders. Friends can find more names on my website under titles of “Luminaries of Larkano” and “Freedom Fighters”.
Most of workers and leaders of Khaksar Tahrik are not known but, they are our Freedom Fighters and they played their role in Freedom Movement from this platform. In this list names are given in Alphabetical order. After every name, his status and place are indicated into bracket.
A
Afghan (Worker/Dadu), Achar Khan (Worker/Goth Brahmani), Allahdad Khan Shujara, Allah Warayo (Salar/Saan), Arzi Khan (Worker/Gohth Brahmani), Abdul Rasheed (Worker/Dadu), Allah Bux Khan (Worker/Goth Brahmani), Abdullah K.S (Worker/Banguldero), Ali Bux (Salar/Tando Mir Muhammad), Ali Akbar (Worker/Karachi), Allahdad (Janbaz/Mirpur Mathelo), Abdul Raheem Memon (Worker/Karachi), Ahmed Ali Bhutto (Worker/Agani), Abdul Haee (Salar Tablegh/Hala), Abdul Haq (Worker/Hala), Abdul Rehman Ansari (Worker/Hala), Abdul Shakoor (Worker/Mipurkhas), Ahmed Khan (Worker/Mirpurkhas), Aqil Shah (Worker/Halani), Ameer Bux Khushak (Worker/Nawabshah), Ali Dino Khaksar (Worker/Badin), Allah Rakhyo (Worker/Punahoon Khan Chandio), Abdul Karim (Worker/Punahoon Khan Chandio), Allah Bux (Worker/Punahoon Khan Chandio), Abdullah Nizmani (Worker/Tando Soomro), Abdul Raheem Palee (Worker/?), Anwar uddin S/o Din Muhammad Bajjar (Worker/Taluka Naushoero Feroz), Abdul Qayoom Lakho (Worker/Khabr Lakhmir), Aleem Khan (Salar/Saddar bazar Hyderabad), Allah Bachyo (Salar/Hyderabad), Abdullah Khan Laghari (Salar/Goth Pehnjoo near Adoori Post Tando Bago), Abdul Sattar (Salar/Ghareebabad Mirpurkhas), Ali Bux Khan Laghari (Salar/Ahar Post Talhi Station), Ameer Ali Khan Nizamani(Salar/Bucheri), Abdul Gafhoor Lakho (Salar/Goth Hosh Muhammad Lakho Post Naqar), Ali Nawaz Khan Jatoi(Salar/Jatoi Post), Ameer Bux Khan (Salar/Saeed Khan Khushk Post Tando Gul Shah), Abdul Latif (Salar Adara/ Mullah Branch road Sukkur), Allahdad Shujra B.A(Salar/Shikarpur Sadar), Ali Bux (Salar/Mullah Machi Jacababad), Abdul Majeed (Salar/Third Family Quarter Jacababad), Abdul Karim Baloch (Salar/Mullah Station Larkana), Allah Dino Salar (Salar/Nauo Mullah Larkana), Abdul Fateh (Salar/Goth Aqil Larkana), Abdul Rasheed (Salar/Goth Buhramni Post Saan), Abdul Aziz Bin Habibullah (Salar/Thatto), Abbasi Moledino Advocate (Salar/Thatto), Abdul Subhan Mughal (Salar Mullah/Saddar Bazar Karachi), Ahmed Bux (Salar Adara/Sadar Bazar Karachi), Allama Ghulam Sarwar (Salar Adara/ Ram Sawami Karachi), Ameer Bux (Salar Adara/Ram Sawami Karachi), Allah Bachyo Janbaz no 587 (Salar Mullah/Ram Bagh Karachi), Ahmed Bux (Salar/Sindh Madarstul Islam), Alllahdad Telegraph Inspector (Janbaz no 145/Mirpur Mathelo), Abdul Majeed (Janbaz no 181/Hyderabad), Abdul Rehman Lohar S/oAhmed Ali (Janbaz no 574/Karachi), Aashiq Hussain S/o Muhammad Akbar Qisaab(Janbaz no 577/Karachi), Allah Bachyo S/o Muhammad Jaffar Mallah (Janbaz no 587/ Karachi), Ali Ahmed Akhnd (Janbaz no 681/Karachi).
B
Bachal Shah (Worker/Talhar), Bux Ali Khojo (Worker/Talhar), Bualand Shah Bukhari (Worker/Goth Sonu Lashari Mirpurkhas), Behram Khan Shujra (Salar/Goth Pir Bux Shujra Shikarpur sadar), Bostan Khan (Salar Mullah/Depu line Karachi), Bachal Shah (Janbaz no 120/Tando Muhammad Khan).
D
Dost Muhammad Memon, M.A, L.L.B (Salar/Naushero Feroz), Dr. Ramhutullah (Salar/Dathro), Dr. Abdul Raheem (Worker/Karachi), Dr. Sultan Ahmed (Salar/Taluka Badin), Dino Khan Meharo Khan (Worker/Khapro), Dodo Khan Mari (Worker/Khapro), Dr. Muhammad Akthar (Worker/Larkana), Dr. G.M Qureshi (Worker/?), Dr. Nabi Bux Baloch (Worker/?), Dr. Haji Faqir Muhammad (Salar/Ratodero), Dr. Zia uddin (Salar Tablegh/Hyderabad), Dr. Qazi Muhammad Akbar (Salar Tablegh/Hyderabad), Din Muhammad Khan (Salar/Doluat Laghari Post Tando Muhammad Khan), Mir Muhammad Khan Laghari (Salar/Post Ghulab Khan Laghari), Dost Muhammad Khan Memon (Salar/Nausheroferoz), Datar Dino(Salar/Mullah Kotri), Dr Captan A.A Khan (Salar Hilal Ahmer/Karachi), Dr. G.M Qureshi(Salar Hilal Ahmer/Karachi).
F
Fhoto Khan (Goth Brahmani), Faiz Ali Khan Murtaza (Worker/Hyderabad), Fateh Ali Khan (Worker/Fazal Bhanbro), faqir Abdul Hadi (Worker/Khabr Lakhmir), Fareed Khan (Salar/Kalryoon Post Badin), Fakeer Muhammad Ghulam Muhammad (Janbaz no 286/Larkana).
G
Ghulam Mustafa Bhurgri (Salar/ District Tharparkar),Ghulam Ali (Janbaz Salar/ Mullah Station Hyderabad), Gul Muhammad (Khaksar/Tando Mir Muhammad), Ghulam Muhammad (Worker/Talhar), Ghulam Ahmed Khojo (Worker/Talhar), Ghulam Hadi (Worker/Halani), Ghulam Muhammad Baloch (Worker/Ghulam Ali Laghari), Ghulam Murtaza (Worker/Karam Ali Chandio/Tando Bago), Gul Muhammad Shah Akthar (Worker/Tando Allahyar), Ghulam Muhammad Khan Talpur (Worker/Murad Khan Talpur), Ghareeb Hussain (Salar/Muhllah Punrano Duk Hyderabad), Ghulam Muhammad (Salar Adara /Hyderabad), Ghulam Mehdi Shah (Salar/Goth Hakra Rohri), Ghulam Hyder (Salar/Ghareebabad Jacababad), Ghulam Rasool Arezi Nawes (Salar/Kotri), Ghulam Hyder (Janbaz no 711/Jacababad),Ghulam Hyder (Janbaz no 711/Jacababad), Ghulam Mustafa Khan Bhurgri (Janbaz no 789/Hyderabad).
H
Haji Khan (Worker/Saan), Hoot Khan (Worker/Dadu), Haji Lutuf Ali Nizmani (Worker/Tando Qaiser), Hakeem Muhammad Muaaz (?/?), Hakeem Qadir Bux (Mirpurkhas), Haji Hassan Allah Patae (Worker/Paat), Hashim (Worker/Punahoon Khan Chandio), Hakeem Ali Murad Baloch (Worker/Khapro), hakeem Muhammad Amin (Worker/Doro Naro), Hamza Ali Qureshi (Worker/?), Haji Rooh ullah Palee (Worker/?), Hasan Ali Khan (Worker/Karam Nizamani), Hakeem Muhammad Amin (Salar Tablegh/Taluka Umarkot post Doronaro), Hafez uddin (Salar/ Heer abad Hyderabad), Haji Muhammad Saleh Khan Nizamani (Salar/Drigh C/o Haji Abdullah Memon Post Tando Muhammad Khan), Haji Pir Muhammad Dak Munashi (Salar/Bhudo Qunbrani), Haji Ameen Muhammad Malkani (Salar/Goth Wali Muhammad Malkani Post Khairpur Ganboo), Hakeem Fazal Muhammad Abbasi (Salar/Tablegh Mirpurkhas), Hussain Din Dukandar (Salar/Chak number 264 Tando Jan Muhammad), Hakeem Syed Mukhtair Shah (Salar/Samaro), Hakeem Ali Murad Khan Baloch (Salar/Khapro), Hisam Uddin (Salar/Khapro Post Sarhari), Hakeem Rehmatullah (Salar/Ditharo), Hafiz Abdul Karim (Salar/Larkana), Hassan ullah S/o Hassan uddin Siddique (Salar/Paat), Hussain Bux (Salar Adaara/Kotri), Hamid ullah Khan (Salar Adara/Karachi), Hakeem Allah Rakhyo(Salar Hilal Ahmer/Karachi), Hamza Khan Qureshi B.A- L.L.B(Salar/Muslim Hostel Karachi), Hyder Bux S/o Khanbahdur Allah Bux (Salar/Mullah Eid Gaah no 2 Karachi Raksuti), Hishmat ullah Anbalvi (Salar/Mullah Bhempura Karachi), Hafiz Abdul Karim (Janbaz no 681/Larkana).
I
Inayat ullah Shah (Worker/Jacbababad), Imdad Ali Cloth Marchant (Worker/Larkana), Inaam Ali (Salar/ Ali Dighari), Inyatullah Shah(Salar/Mullah Ehsan Ali Jacababad), Imdad Ali Shah (Salar/Dokri).
J
Jaffar Khan (Worker/Dadu), Jamal Shah Wadhal Shah (Worker/Khapro), Jaan Muhammad Ghazi Khan (Worker/Kandiro), Jaan Muhammad (Worker/Goth Punhu Khan Chandio/Tando Bago), Jalal uddin Teller Master(Salar Muhtisab/Hyderabad), Jaan Muhammad (Salar/Nao Shar Mirpurkhas).
K
Kandero Khan (Worker/Goth Brahmani), Khan Muhammad Khan Alamani (Worker/Goth Sonu Alamani), Khameso Khan(Worker/Karam Ali Chandio/Tando Bago), Khan Muhammad Almani (Salar/Sonu Almani Post Tando Muhammad Khan), Khair Muhammad Chandio (Salar/Adara), Khan Abdul Ghaffar Khan Advocate (Salar/Mirpurkhas), Kabir Ahmed (Salar/Nao Shar Mirpurkhas), Khair Muhammad Salar(Salar/Mullah Kotri), Kamal uddin (Salar/Mullah Gisri Karachi).
L
Long (Worker/Punahoon Khan Chandio), Lutuf Ali Khan Palee (Worker/?), Lal Khan Laghari (Salar Adara/ Aahri Post Talhi Station), Lutuf-ullah Khan Pali (Salar/Gamori Post Umerkot).
M
Meeran Khan (Worker/Goth Brahmani), Mir Abdul Ghafoor (Salar/?), Masoo Khan (Worker/Goth Brahmani), Muhammad Haroon (Worker/Dadu), Muhammad Ibrahim(Worker/Sann), Muhammad Inayatullah (Salar/Saan),Muhammad Ilyas (Salar/Saan), Muhammad Ismail (Worker/Goth Brahmani), Muhammad Salaeh (Worker/Dadu),Muhammad Siddique (Worker/Goth Brahmani), Muhammad Urus (Worker/Dadu), Muhammad Yousif (Worker/Dadu), Mistri Muhammad Ramzan (Worker/Dadu), Mistri Muhammad Fazal (Worker/Dadu), Mir Pir Bux (Worker/Tando Muhammad Khan), Mir Haji Khair Muhammad Khan (Worker/Goth Pir Bhai Khan), Mir Jan Muhamamd (Salar/Noshoero Feroz), Molvi Karim Bux (Worker/Noshero Feroz), Master Muhammad Soomar, Head Master Primary School (Worker/Bagan jo Goth), Muhammad Soomar Soomro (Worker/Pangrio), Muhammad Qasim Halepoto (Salar/Matli), Mistri Faiz Muhammad (Salar/Khanpur), Muhammad Abbas (Khaksar/ Tando Mir Muhammad), Mir Faiz Muhammad Khan (Salar/Tando Qaiser), Muhammad Bux (Worker/Tando Qaiser), Mir Noor Hussain Khan Talpur (Worker/Tando Qaiser), Mir Allah Bux Khan Talpur, Muhammad Yousif Khairati (Worker/Karachi), Molvi Ahmed Sher (Worker/Matli), Maqbool ul Haq (Worker/Karachi), Mir Jan Muhammad (?/?), Molvi Khalil-ullah Afandi (Worker/Karachi), Meeran Bux Baloch (Sur Salar/Mirpur Khas), Molvi Muhammad Saleh(Worker/Mirpurkhas), Muhammad Bachal Soomro (Worker/Mirpurkhas), Muhammad Nawaz Khuro (Worker/Larkana), Mir Muhammad Khan Halepoto (Salar Ala/Khapro), Meeran Bux (Worker/Khapro), Muhammad Talib Lohar (Worker/Tando Bago), Muhammad Soomr (Salar/Pangrio), Maqbool ul Haq (Salar/Karachi), Muhammad Shafi(Salar Adara/Karachi), M.R.Wafa (Salar Mandoob/Hyderabad), Muhammad Ali (Worker/Punhoon Khan Chandio), Muhammad Ali (Worker/Punahoon Khan Chandio), Mutal Majnu Samejo (Worker/Khapro), Malik Abdul Aziz (Worker/?), Master Saeed Muhammad Khan (Worker/?), Molvi Muhammad Siddique Nirole (Worker/?), Manzoor Ahmed Shah (Worker/?), Muhammad Ishaque Palee (Worker/?), Mevo (Worker/Karam Ali Chandio/Tando Bago), Muhammad Bachal Khaskeli (Worker/Karam Ali Chandio/Tando Bago), Muahammad Qasim Abdul Majeed Panhur (Worker/Paat), Muhammad ARIF S/o Haji Abdullah Junejo (Worker/Paat), Muhammad Sharif (Worker/James abad), Muhammad Achar (Worker/Goth Fraho), Molvi Ahmed ALI Mallah (Salar Tablegh/Taluka Badin Post Badin), Mir Fateh Khan (Salar Tablegh/Taluka Dighari Post Tando Jan Muhammad), M.R.Wafa (Salar/Mandoob Hyderabad), Molvi Muhammad Siddique Nirve (Salar Tablegh/Hyderabad), Muhammad Ishaque (Salar Mullah Maghrabi Kach/Hyderabad), Mir Ali Ahmed Khan (Salar Azaze/Hyderabad), Mistri Khuda Bux (Salar Adara/Hyderabad), M.A Jaan (Naib Salar Tehreer/Hyderabad), Mubarak Ali(Salar/Hyderabad), Muhammad uddin (Salar/Hyderabad), Molvi Muhammad Juman Khan Talpur (Salar/Tando Jam Hyderabad), Mir Haji Khair Muhammad Khan Talpur (Salar/Bhai Khan Talpur), Mir Dost Muhammad Khan (Salar Adara/C/o, Ramzan Neroti Tando Muhammad Khan), Muhammad Khan Talpur (Salar/Bahar khan Student Muslim Hostel Karachi), Molvi Karam Ali Khan Nizmani (Salar/Drigh # 2 C/o Muhammad Safar Neroti Post Muhammad Khan), Mr. Abdullah Khan (Salar/Tando Bago), Molvi Muhammad Hussain Khan (Salar/Thoae Post Tando Bago), Mir Muhammad Bux Khan (Salar/Dhubharo Post Talhar), Muhammad Ilyaas Qanbari (Salar/Post Khairpur Ganboo), Muhammad Khan Bhurgri (Salar/Goth Yaar Muhammad Bhurgri Post Nando City), Mir Ghulam Rasool Khan (Salar/Goth Pehanjo post Tando Bago), Muhammad Achar Patel(Salar/ Farho Post Khairpur Ganboo), Molvi Abdullah Junejo (Salar/Rip Post Pero Lashari), Master Abdullah (Salar/Wahnae Post Nando City), Molvi Muhammad Haroon(Salar/Goth Noor Muhammad Gurano Post Badin), Muhammad Hussain Bhurgri (Salar/Goth Mir Hussain Nizamani Post Bero Lashari), Mistri Abdul Majeed (Salar Adara/Mirpurkhas), Meran Bux (Salar/Purano City Mirpurkhas), Mir Hussain (Salar Adara/Ghareebabad Mirpurkhas), Master Muhammad Sharif Teller(Salar/Jamesabad), Mistri Muhammad Hussain (Salar/Mullah Burghari Factory Jamesabad), Mir Murad Ali Khan (Salar Adara/Tando Jaan Muhammad), Muhammad Ramzan Laghari (Salar/Ghulam Ali Laghari Post Dighari), Mureed Khan Lashari (Salar/Goth Mureed Lashari Jhado), Muhammad Khan Hoot (Salar/Hotan Jo Goth Jhado), Muhammad Raheem Khan Thaeem (Salar/Tajoo Khan Thaeem Jhado), Mian Abdul Raheem (Salar/Doronaro), Muhammad Ishaque Pali (Salar Adara/Post Umerkot), Molvi Abdullah Khan Mari (Salar/Phaldyaoon), Muhammad Mian Halepoto(Salar/Hangro), Muhammad Zaman Khan Shar (Salar/Dehraro Post Phaldyaoon), Muhammad Achar Bajeer (Salar/Mithi), Muhammad Qasim Editor Sindh Muslim (Salar/Nawabshah), Muhammad Yaqoob (Salar/Naqar), Mian Muhammad Hashim (Salar Tablegh/Berani), Mistri Sultan Muhammad (Salar/Jhoal), Mistri Mehar Ali (Salar Adara/Jhoal), Mir Dars Muhammad Khan (Salar/Juma Khan Talpur Jhoal), Mir Haji Khan(Salar Adara/Jhoal), Muhammad Bux Khan Laghari (Salar/Palyo Laghari Post Ditharo), Muhammad Misri (Salar/Ditharo), Mr. Ali Muhammad Suffaed Posh (Salar/Rawotayani), Memon Allah Obayo(Salar/Khae Qasim), Mistri Sher Muhammad (Salar/Sukkur City), Molvi Barkat Khan(Salar Tablegh/Sukkur), Mistri Faiz Muhammad (Salar/Jacababad), Master Ahmed Bux (Salar/Wakea Sangi Post Dhamra), Muhammad Ramzan (Salar Tablegh/ Dadu), Muhammad Ilyaas (Salar/Saan), Muhammad Inyatulalh (Salar Tablegh/ Saan), Muhammad Hussain (Salar Adaara/Kotri), Munshi Maqbool ul Haq (Qaim Maqam Salar/ Rakhsati), Muhammad Hussain Lohar Janbaaz no 561(Salar Tablegh/Karachi), Master Bashir Ahmed (Salar Mullah/Gandhi Bagh Karachi), Muhammad Ibhrahim Khan (Salar/Mullah Chakewara Karachi), Mozam Khan (Salar/Mullah Saddar Bazar Sharqi no 2 Karachi), Muhammad Yosuif (Salar/Mullah Nauoabad Karachi), Muhammad Shafi (Salar/Mullah Civil Line Karachi), Molvi Muhammad Siddique (Janbaz no 70/Hyderabad), Muhammad Khan Nizamani Bahadur (Janbaz no 121/Tando Muhammad Khan), Molvi Shafi Muhammad Nizamani (Janbaz no 113/Hala), Mir Jan Muhammad (Janbaz no 144/ Jhool), Masmaat Zeenat Khatoon W/o Allahdad (Janbaz no 146/Mirpur Mathelo), Muhammad Raheem Nizamani (Janbaz no 156/ Tando Soomro), Mirpur Noor Hussain Khan (Janbaz no 157/Tando Bago), Muhammad Talib (Janbaz 199/Tando Muhammad Khan), Muhammad Hassan Almaani (Janbaz no 255/Hyderabad), Master Saeed Muhammad Khan (Janbaz 234/Karachi), Malik Al-Aziz (Janbaz no 435/Hyderabad), Muhammad Hussain Lohar (Janbaz 561/Karachi),Muhammad Essa Nizmani (Janbaz no 825/Hyderabad), Muhammad Hussain (Janbaz no 844/Pangrio).
N
Nabi Bux Baloch (Worker/Dadu), Naseer Muhammad (Khaksar/Tando Mir Muhammad), Naseer Muhammad Khan Nizmani (Salar Ameer Sindh/?), Noor Muhammad Ansari (Worker/Paat), Nizam uddin (Salar/Hyderabad), Nawab Ahmed Ali Khan (Salar/Nawb Hussain Ali Khan Jamesabad), Nawab Qanbar Ali Khan (Salar/Quria Nawab Hyder Khan Post Bobi), Nawab Ghulam Hussain Khan (Salar/Post Bobi), Naiz Ali (Salar/Mullah Loharan Larakana), Noor Muhammad Ansari (Salar Adara/Paat), Nawab uddin (Salar Adara/Saddar Bazar Sharqi no 1 Karachi), Nizar Muhammad (Janbaz no 588/Shahdadpur).
O
Oasto Bhudo Kunbar (Salar/Goth Pehnjo Post Badin).
P
Peroz Khan (Worker/Dadu), Pir Elahi Bux, Pir Juman Shah (Salar Aala/ Suman Shah), Pir Sadar uddin Shah (Salar Ala/Nawabshah), Parail S/o Bhudo Khan (Worker/Tharo Shah), Pir Bux (Salar/Mullah Kotri), Profesor Imran Khan (Salar/Mullah Eid Gaah no 1 Karachi).
Q
Qasim Khan (Worker/Dadu), Qazi Ali Akbar, Qazi Muhammad Yousif (Worker/James abad), Qazi Ghulam Murtaza urf Koral Khan (Worker/Achi Maseet Tahroo Shah), Qazi Abdul Rehman (Salar/Hala), Qabool Khan Zamendaar (Worker/Karam Ali Chandio/Tando Bago), Qazai Gul Muhammad (Salar/Karam Ali Laghari Jhado), Qazi Hussain Bux (Salar Adara/Doronaro), Qazi Ghulam Murtaza (Salar/Achi Masjid), Qadir Bux (Salar/Second Family Quarter Jacababad).
R
Rasool Bux (Worker/Goth Brahmani), Raheem Khan (Worker/Goth Brahmani), Rano Khan (Worker/Dadu), Raees Abdul Karim Nizamani (Worker/Nae Nizamani), Razzaq Dino (Salar/Larkana), Raees Muhammad Sadiq Khan Mari (Worker/Goth Mir Hasan Mari Tando Adam), Raeed Muhammad Hassan Khan Mari (Worker/Goth Mir Hassan Mari Tando Adam), Raheem (Worker/Punhoon Khan Chandio), Raheem (Worker/Punahoon Khan Chandio), Rano (Worker/Punahoon Khan Chandio), Ramzan (Worker/Punahoon Khan Chandio), Raees Khair Muhammad Chandio (Worker/?), Reham Ali Khan Palee (Worker/?), Rab dino Hadyat ullah Jokhio (Worker/Paat), Raees Noor Muhammad Khan Bohar(Salar/Bhedami Post Badin), Raees Ahmed Khan (Salar/Dighal Post Tando Wasomal), Raees Mola Bux Khan (Salar/Goth Shaun Rind Ditharo), Raees Soomar Khan Laghari (Salar/Goth Lal Khan Laghari Ditharo), Raees Ahmed Ali Khan Agani (Salar/Mullah Agani Larkana), Rayet Hussain(Salar/Bazar Sharqi no 1 Karachi), Razzaq dino (Salar Mullah/Bhugdadi Karachi).
S
Shah Baig (Worker/Brahmani), Sataabo Shah (Saan/Worker), Seeth Shamas Uddin (Worker/Dadu), Shamas Uddin (Worker/Goth Rajo Khan Nizamani), Sadar uddin Shah (Worker/Surhari), Syed ALLAH Bux Shah, Syed Abdul Razzaq (Worker/Karachi), Saeed Muhammad Khan (Worker/Karachi), Syed Bachal Shah (Worker/Tando Muhammad Khan), Syed Khair Muhammad Shah (?/?), Syed Ghulam Murtza Shah (Worker/Larkana), Seth Allah Dino (Worker/Talhar), Syed Muhammad Mehdi (Worker/Talhar), Saleh Muhammad Shah (Worker/Hangora), Seth Allah Bachyo Memon (Worker/Pangrio), Syed Hussain Shah (Salar Jamait/Goth Allah Rakhyo), Seth Ali Dino (Worker/Badin), Sarfraz Hussain (Worker/Badin), Suleman Atta Muhammad Baloch (Worker/Khapro), Shaikh Noor Muhammad (Worker/?), Shaikh Abdul Qadir (Worker/?), Shaikh Noor Ahmed (Worker/?), Seth Muhammad Siddique Sabir (Worker/New Saeedabad), Syed Hussain Shah (Worker/Rip), Shaikh Abdul Qadir (NaibSalar/Hyderabad), Syed Nehal Shah (Salar/Allahdad chand/Hyderabad), Saleh Muhammad Shah (Salar/Hyderabad), Siraj uddin (Salar/Hyderabad), Seth Muhammad Soomar (Salar/Pangrio Post Khairpur Ganboo), Salar Ahmed Bux (Salar/Sangi Post Tando Bago), Syed Ahmed Shah(Salar/Hyder Garh Post Jhado), Sarfraz Hussain Shah (Salar/Badin), Seth Ali Dino Shah Khawaja(Salar/Adara Badin), Syed Muhammad Saeed Shah (Salar/Nando City), Syed Qaim Muhammad Shah (Salar/Goth Nabi Bux Shah Post Nando City), Saleh Muhammad (Salar/Ban), Seth Allah Dino Khawaja (Salar/Talhar), Soofi Muhammad uddin (Salar/Tablegh Dighari), Syed Ahmed Shah (Salar/Gonero Jhado), Suleman Khan Bhurgri (Salar/Deh Chandhal Pathoro), Syed Nasir Ali Shah (Salar Tablegh/Sukkur), Syed Ali Akbar Shah (Salar/Mullah Branch road Sukkur), Syed Shamim Shah (Salar/Mullah Sukkur), Shaikh Abdul Haq (Salar/Rohri), Shamus Uddin Shah (Salar/Pano Aqil), Shukar Khan (Salar/First Family Quarter Jacababad), Shaikh Abdul Gafoor(Salar Adaara/Nawan Shar Larkana), Seth Shamus uddin (Salar/Dadu City), Syed Shah Nawaz Shah (Salar/Muncipal President Thatto), Syed Fida Hussain Shah S/o Rajab Ali Shah (Salar Adara/Thatto), Syed Abdul Razzaq Shah Bahdur (Salar/Karachi Rakhsati), Saeed Ahmed Siddiqi (Salar Adara/Karachi), Shafiqe ullah (Salar Adara/Karachi), Saeed Muhammad Khan Janbaz no 234 (Salar Moalum/Karachi), Syed Suleman Shah (Salar/Mullah Soljar Bazaar Karachi), Shafi Muhammad Chang (Janbaz no 589/ Hyderabad), Sallah uddin (Janbaz 736/ Pangrio), Shaikh Noor Ahmed (Janbaz no 799/Hyderabad).
T
Tajj Uddin (Salar/Mullah Marvari Sukur), Taj Muhammad Mughal (Janbaz no 94/ Jacababad).
W
Wadero Muhammad Saand (Worker/Talhar), Waleed Khan (Worker/Badin), Wadero Allah Rakhyo (Salar Nazim/Goth Allah Rakhyo Hyderabad), Wadero Muhammad Aqil Dal (Salar/Goth Pehnajo Post Badin), Wali Muhammad Khan (Salar/Goth Pehnjo Post Badin), Wadero Sagho Pali(Salar Aizaze/Shadi Pali), Wahid Bux (Salar/Goth Sahib Larkana), Wadero Arbab Khan Bhutto (Salar/Mullah Bhutto Larkana).
Y
Yaar Muhammad Abdullah Shaikh (Worker/Khapro), Yaar Muhammad Salar (Salar/Mullah Nawan Shar Larkana).
Q
Qazi Muhammad Bux